Պատերազմը հասարակական երևույթ է: Պատերազմը լինում է 2 տեսակ. 1 Արդարացի` այն պատերազմը, որը վարում են հայրենիքի պաշտպանության համար, օրինակ հենց հիմա ԼՂՀ-ում ընդհանում է արադարացի պատերազմ, քանի որ հայ ժողովուրդը պաշպանում է իր հայրենիքը, 2 Անարդարացի` համարվում է այն պատերզմը, երբ մի պետություն փորձում է զավթել մեկ այլ պետության տարածք, օրինակ 1918 և 1920 թվականներին Թուրքիան 2 անգամ հարձակվեց Հայաստանի վրա:
Քաղաքացիական պատերազմը տեղի է ունենում 1 և մի քանի երկրների ներսում, կռվող կողմերը պայքարում են իշխանության համար, օրիանկ 1921 թ․ փետրվարին Հայաստանում տեղի է ունեցել քաղաքացիական պատերազմ, հայ ժողովորդը պայաքարել է Բոլշևիկյան դիկտատորիայի դեմ:. 4. Ի՞նչ նշանավոր մարդիկ են խոսել պատերազմի մասին:
- Պլատոնը ասել է. «Պատերազմները տեղի են ունենում հարստության պաճառով, երբ մարդիկ հարստանում են, սակայն, այդ հարստությունը սկսում է նվազել, նրանք մտածում են իրենց հարստությունը վերականգնել և կրկնապատկել պատերազմի միջոցով, տիրանալով ուրիշի ունեցվածքին»: 2. Անգլիացի Տոմաս Հոբսը. «Պատերազմի պատճառ էր համարվում մարդկանց բնական հավասարությունը, այսինքն հավասար ապրող մարդկանցից մի մասը ցանկանում է հարուստ լինել դրա համար լինում է պատերազմ»: 3. Ֆրանսիացի փիլիսոփա Պոլ Հոլբը. «Պատերազմ սկսողները տիրակալներ են, որոնք հանուն իրենց շահի պատրաստ են զոհաբերել ուրիշների կյանքը»։ 4. Գերմանացի փիլիսոփա Իմանուել Կանտը. «Նրանք պետք է ամեն ինչ անեն, որ հաստատվի հավերժական խաղաղությունը»: 5. Գերմանացի գեներալ Կառլ Ֆոն Կլաուզևիցն ասել է. «Պատերազմը քաղաքականության շարունակություն է, այսպիսով փորձենք ամփոփել պատերազմը, ի վերջո այն համարվում է սոցիալական երևույթ»:
- Պատերազմը պետությունների և այլ քաղաքական կազմավորումների, դրանց զինված ուժերի միջև մարտական գործողությունների ձևով տեղի ունեցող հակամարտություն է։
- Պատերազմը որոշակի քաղաքական նպատակների իրագործմանը ուղղված կազմակերպված, զինված բռնություն է։ Պատերազմի նպատակների իրագործման գլխավոր միջոցը բանակն է։ Միաժամանակ դրանց են ուղղվում նաև հակամարտող կողմերի տնտեսական, դիվանագիտական, գաղափարական, տեղեկատվական և այլ ռեսուրսներ։
- Պատերազմը հանգեցնում է հասարական կյանքի բոլոր՝ քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական, հոգևոր ոլորտների վիճակի որակական փոփոխությունների և անխուսափելի է դարձնում ռազմական պահանջների` դրանց համապատասխանեցումը։
- Պատերազմը հանգեցնում է մեծաթիվ մարդկային զոհերի, նյութական և հոգևոր արժեքների կորստի, քայքայիչ ազդեցություն է ունենում ցանկացած հասարակության վրա:
- Մարդկության պատմության մեջ քանի՞ պատերազմ է տեղի ունենցել:
Ըստ տվյալների շուրջ 5,5 հազար տարվա ընտացքում մարդկությունը մայն 300 տարի է ապրել լիարժեք խաղաղության պայմանում։ Դարերի ընթացքում պատերազմները դառել են ավելի կործանարար, դաժան և արյունալի, ըստ տվյալների մարդկության պատմության մեջ եղել է 15 հազարից ավելի պատերազմ, ամենահայտնի պատերզմներն են եղել Ք․Ա 5-րդ դարում Հույն Պարսկական պատերազմները, Ք․Ա 4-րդ դարում Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավանքը, ավելի ուշ Մոնղոլական արշավանքը և մոնղոլների պետության սահամանները հասնում է Չինաստանից մինչև Արևելյան Եվրոպա, հայտնի է նաև 1812 թ․ Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն Բոնապարտի 600 հազարանոց բանակի հարձակումը Ռուսաստանի վրա և պարտվեց, իսկ ամենաողբերգական պատերզամները համարվում են առաջին և երկրորդ Համաշխարհային պատերազմները։ Առաջին համաշխարհային պատերազմը սկսվել է 1914 թ․ Օգոստոսի 1, տևել է 4 տարի 1918թ․ նոյեմբերի 11-ին ավարտվել է, այս պատերազմին մասնակցում էին 38 պետություններ ավելի քան 1 միլիարդ բնակչությամբ, որ այն ժամանակ կազմում էր բնակչության 2/3-րդը։ Այս պատերազմի ժամանակ զոհվեց 10 միլիոն մարդ, իսկ 74 միլիոն մարդ զենքը ձեռքին կռվում էր։ 2-րդ համաշխարհային պատերազմը սկսվել է 1939 թ․ սեպտեմբերի 1-ին, ավարտվել է 1945 թ․ սեպտեմբերի 2-ին, այս պատերազմի ժամանակ զոհվել է ավելի քան 60 միլիոն մարդ, որոնցից ամենաշատը Սովետական միության ժողովուրդներից` Ռուսները, ՈՒկրաինացիները, Բելոռուսները, Մեծ Բալթյան ժողովուրդները, իհարկե նաև Հայերը հաշվում են 27 միլիոնից ավել, զոհերի թվով երկրորդ տեղում Գերմանիան է` 9 միլիոն զոհ, պատերազմին մասնակցել են զենքը ձեռքին կռվել 110 միլիոն զինվորներ և հրամանատարներ։ Մեր օրերում պատերազմը կլինի կործանարար և անդառնալի։ ԱՄՆ, Ռուսաստան, Չինաստան, Մեծ Բրիտանիա, Գերմանիա, Ֆրանսիա, Կանադա, Իտալիա, այս երկրները գերհզոր երկրներն են, այս հզորների մեջ կարելի է ավելացնել նաև 130 միլիոն բնակչություն ունեցող Ճապոնիային և շատ արագ զարգացող ու հզորացող Հնդկաստանին, այս երկրների մեջ կարելի է դասել նաև մի քանի այլ պետությունների` Իսպանիա, Ավստրիա,Դանիա, Բելգիա,Նորվեգիա, հատկապես Շվեդիա։ Բենիլուքսի երկրները շատ զարգացած երկրներ են` Բելգիա, Նիդեռլանդներ, Լյուքսեմբուրգ, իսկ արևելքում հզոր երկրներ են համարվում Թուրքիան, Եգիպտոսը, Իրանը, Ինդոնեզիան, Ավստրալիան, Ֆիլիպինները։ Հարավային Ամերիկայում զարգացած երկրները առավել հայտնի են` Բրազիլիա, Արգենտինա, Վենեսուելա, Կոլումբիա, Չիլի, ծովային տերություններն են` ԱՄՆ, Ռուսաստան, Ճապոնիա, Չինաստան, Ավստրալիա և այլն: Բնակչության թվով առաջին տեղում է առայժմ Չինաստանը, Հնդկաստանը, ԱՄՆ, Ինդոնեզիան, Բրազիլիան, Ռուսաստանը, Ճապոնիան, Իրանը, Թուրքիան, Գերմանիան, Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան և այսպես շարունակ։
Ելենա Միսակյան 