Առաքելությունը հասարակական հանձնարարություն է, որի կատարման համար գոյություն ունի ինչ-որ մեկը։ Պետության առաքելություն ասելով հասկանում ենք այն հասարակական խնդիրները, որոնց կատարման համար առաջացել և գոյություն ունի պետությունը: Պետության գոյությունը պայմանավորված է նրա ընդունակությամբ՝ բավարարելու հասարակության հիմնարար պահանջմունքները, այսինքն անվտանգությունը, քաղաքացիական խաղաղությունը, հասարակության հարատևումը։ Ուստի պետության հասարակական առաքելությունը, արժեքը հենց նրանում է, որ այն կարգավորում է հասարակությունը, որոշում է նրա զարգացման ընդհանուր նպատակները և կազմակերպում է դրանց իրականացումը։
Պետության սոցիալական առաքելությունը չի դրսևորվում ինքնաբերաբար։ Դրա վրա ազդում են բազմաթիվ գործոններ, օրինակ՝ ու՞մ է պատկանում պետական իշխանությունը, ո՞վ է այն իրականացնում և ու՞մ շահերից ելնելով, կրոնը և այլն։
Ըստ բնական իրավունքի տեսաբանների կարծիքով՝ պետության նպատակը մարդն է ու նրա իրավունքները։ Դա նշանակում է, որ պետությունը հասարակական դաշինքի արդյունքում ստեղծված կազմակերպություն է, որի առաքելությունը մարդու իրավունքների կենսագործումն ու երաշխավորումն է, հասարակական կարգուկանոնի, խաղաղության հաստատումը։
Рубрика: Քաղաքագիտություն 11
Պետության հասարակական առաքելությունը
Առաքելությունը հասարակական հանձնարարություն է, որի կատարման համար գոյություն ունի ինչ-որ մեկը։ Պետության առաքելություն ասելով հասկանում ենք այն հասարակական խնդիրները, որոնց կատարման համար առաջացել և գոյություն ունի պետությունը: Պետության գոյությունը պայմանավորված է նրա ընդունակությամբ՝ բավարարելու հասարակության հիմնարար պահանջմունքները, այսինքն անվտանգությունը, քաղաքացիական խաղաղությունը, հասարակության հարատևումը։ Ուստի պետության հասարակական առաքելությունը, արժեքը հենց նրանում է, որ այն կարգավորում է հասարակությունը, որոշում է նրա զարգացման ընդհանուր նպատակները և կազմակերպում է դրանց իրականացումը։
Պետության սոցիալական առաքելությունը չի դրսևորվում ինքնաբերաբար։ Դրա վրա ազդում են բազմաթիվ գործոններ, օրինակ՝ ու՞մ է պատկանում պետական իշխանությունը, ո՞վ է այն իրականացնում և ու՞մ շահերից ելնելով, կրոնը և այլն։
Ըստ բնական իրավունքի տեսաբանների կարծիքով՝ պետության նպատակը մարդն է ու նրա իրավունքները։ Դա նշանակում է, որ պետությունը հասարակական դաշինքի արդյունքում ստեղծված կազմակերպություն է, որի առաքելությունը մարդու իրավունքների կենսագործումն ու երաշխավորումն է, հասարակական կարգուկանոնի, խաղաղության հաստատումը։
Քաղաքագիտություն
Քաղաքագիտությունը ուսումնասիրում է մարդու և հասարակության կապը պետական կառույցների հանդեպ, ինչպես նաև ուսումնասիրվում է պետության քաղաքականության նպատակահարմարությունը։ Պետությունը քաղաքական համակարգի գլխավոր ինստիտուտն է: Պետության տեղը, դերը և նշանակությունը որոշվում են պետության ձեռքում քաղաքականության միջուկը կազմող իշխանական լիազորությունների և ռեսուրսների առավելագույն կենտրոնացմամբ, որը նրան հնարավորություն է տալիս արդյունավետ իրականացնել հասարակության կառավարման հիմնական գործառույթները: Պետությունը քաղաքական ամբողջություն է, որը ստեղծվում է էթնիկական կամ բազմազգ ընդհանրությամբ, հաստատված է որոշակի տարածքի վրա, որտեղ գործում է քաղաքական էլիտայի կողմից սահմանված իրավական կանոնակարգը` իր մենաշնորհը դարձնելով ինստիտուցիոնալացված իշխանությունը և հարկադրանք կիրառելու օրինական իրավունքը:
Իշխանություն, հեղինակություն, իրավավարչական կամ քաղաքական միավոր։ Իշխանությունը որպես հեղինակություն, առաջանալով հասարակության արշալույսին՝ հասարակական արտադրությունը կազմակերպելու նպատակով ձգտել է իր կամքին ենթարկել, կարգավորել ու կառավարել հասարակության անդամների գործողություններն ու փոխհարաբերությունները։ Այն անընդհատ զարգանում է ու շարունակում է կատարելագործվել։ Մինչև դասակարգերի ու պետության առաջացումը կրել է հասարակական բնույթ՝ չունենալով հասարակությունից վեր կանգնած մարմիններ։ Իշխանությունը ներկայացրել են տոհմացեղային ընտրովի ավագները՝ առաջնորդները։ Դասակարգերի ծագումը, քայքայելով տոհմացեղային արյունակցական կապերը, առաջնորդների բարոյական հեղինակությունը փոխարինել է համընդհանուր հեղինակության իշխանությամբ, որն արդեն առանձնացել, վեր է կանգնել հասարակությունից, ընդունել դասակարգային բնույթ և աստիճանաբար դարձել ժառանգական։ ժառանգականությունը սակայն վերացվել է կապիտալիստական հասարակությունում, որում բուրժուազիան հաստատել է իր տիրապետությունը։ Դասակարգային հասարակարգերում իշխանությունները հանդես են եկել տարբեր ձևերով ու անվանումներով (իշխանական դքսություն, հերցոգություն, թագավորություն, խանություն, կայսրություն,հանրապետություն) և այժմ էլ հարատևում են նույն կամ նոր տարատեսակներով ու անուններով՝ միշտ արտահայտելով իշխող խավերի շահերը։
Քաղաքական համակարգ ասելով` հասկանում ենք որոշակի տեսակի պետական իշխանություն վերարտադրող համակարգ, որը իր զարգացման ընթացքում, թեկուզ ենթակա է որոշակի փոփոխությունների, սակայն անփոփոխ պահպանում է հիմնական բնութագրիչները, որոնցով և տարբերվում է այլ համակարգերից: Այն կարելի է դիտարկել լայն և նեղ առումներով: Նեղ իմաստով քաղաքական համակարգը պետության սահմանադրական կարգով պայմանավորված իշխանության մարմինների, քաղաքական կուսակցությունների և քաղաքացի-ընտրողների փոխհարաբերություններն են, իշխանության ձևավորման և իրականացման իմաստով նրանցից յուրաքանչյուրի իրավունքների և պարտավորությունների ամբողջությունը:
Ելենա Միսակյան 